بررسی انواع هنجارگریزی در اشعار سیمین بهبهانی

یکی از مفاهیم مکتب صورت‌گرایی در بررسی متون ادبی، عنصر برجسته‌سازی است که با عناوینی چون هنجارگریزی و هنجارآفرینی (قاعده‌افزایی) بحث می‌شود. هنجارگریزی یکی از مؤثرترین روش‌های برجسته‌سازی زبان ادبی و آشنایی‌زدایی در شعر فارسی به شمار می‌رود. بدیهی است عدول از قواعد زبان معیار یا افزودن قواعدی بر آن، روشی بوده‌است که بیشتر شاعران معاصر ازجمله سیمین بهبهانی برای آفرینش شعر، و ایجاد تمایز سبکی در دو حوزۀ زبانی و موسیقایی از آن بهره گرفته‌اند. حال این پرسش مطرح می‌شود که آشنایی‌زدایی‌های شعر سیمین در دو حوزۀ مذکور چه تأثیری در میزان برجستگی و تشخص سبک شعر وی به نسبت با سایر اشعار معاصرانش داشته‌است؟ این پژوهش نشان می‌دهد که در اشعار سیمین، هنجارگریزی در مقایسه با قاعده‌افزایی، بسامد فراوان و چشمگیری دارد. در میان انواع مختلف هنجارگریزی، گونۀ معنایی ـ که مباحث علم بیان و بدیع معنوی است و جنبۀ تخیل را در شعر به اوج می‌‌رساند ـ بیش از انواع دیگرِ آن دیده می‌شود. در مقالۀ حاضر، سعی شده‌است تا فرایند هنجارزدایی و هنجارآفرینی‌ها در اشعار سیمین کاویده شود.